U srpskim pravoslavnim hramovima na današnji dan se proslavlja Sveti Sava, koji je svoju otadžbinu preporodio i prosvetio, bio učitelj pobožnosti i čestitosti.
Sveti Sava je bio najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, kršten kao Rastko. Kada se zamonašio na Svetoj gori uzeo je ime Sava. Njegovim ustoličenjem za arhiepiskopa 1219. godine utemeljena je i autokefalna Srpska pravoslavna crkva.
Sveti Sava se smatra začetnikom srpske srednjovjekovne književnosti, pa je stoga i zaštitnik prosvetnih ustanova.
Zajedno sa ocem Stefanom, zamonašenim kao Simeon, sveti Sava je osnovao manastir Hilandar i izgradio još 14 manastira, zbog čega je ostao zabilježen kao ktitor prve srpske duhovne zajednice na Svetoj gori. Sava je preminuo 1235. godine u bugarskom gradu Trnovu.
Knez Miloš Obrenović je 1823. godine naredio da se Dan Svetog Save obilježava kao školska slava.
Sveti Sava je ustanovljen kao školska slava na predlog Atanasija Nikolića, rektora Liceja u Kragujevcu, 2. januara 1840. godine, odlukom Sovjeta Knjaževstva Srbskog i iste godine proslavljan u Kragujevcu i Beogradu.
U odluci Popečiteljskog presvještenija predstavnici državne i crkvene vlasti propisali su da se Sveti Sava proglašava za patrona svih naših škola i da se od tada mora svečano proslavljati.
Začetnik srpske srednjovjekovne književnosti
Sveti Sava je napisao manastirske tipike – Karejski, Hilandarski i Studenički tipik. Prevodio je sa grčkog i posrbio važne pravno-teološke tekstove, Zakonopravilo, što je prevod Justinijanove Šeste novele. To važno pravno delo određuje odnose crkve i države putem takozvane simfonije.
Prevodio je Hipokrata i Galena i prikupljao srednjovekovne medicinske zapise, od kojih je nastao Hilandarski medicinski kodeks. U Hilandaru je 1198. godine osnovao prvu bolnicu.
Izdvojio je najvažnije iz srpske tradicije, oplemenio je i povezao sa najvećim duhovnim i civilizacijskim dostignućima svog vremena. Veoma mlad, oko 1192. godine, otišao je u Svetu Goru gde se zamonašio u ruskom manastiru Sveti Pantelejmon.
U Nikeji je 1219. od vizantijskog cara Teodora Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla i Haritopula izdejstvovao autokefalnost (samostalnost) srpske crkve i srpsku arhiepiskopiju, za čije je središte odredio manastir Žiču.
Bio je neobično vješt i u državno-diplomatskim poslovima. Godine 1208, u manastiru Studenici nad očevim tijelom, koje je prenjeo sa Svete Gore, izmirio je svoju zavađenu braću Vukana i Stefana.
Preminuo je u tadašnjoj bugarskoj prestonici Trnovu 25. januara 1236. godine, na povratku iz hodočašća u Jerusalim, poslje jedne diplomatske misije za Bugarsku arhiepiskopiju. Prema zapisima iz tog vremena, glas o njegovoj smrti stigao je u Srbiju 27. januara, pa se u SPC na taj dan služe liturgije.
Njegove mošti su iz Trnova prenjete i sahranjene u manastiru Mileševi 6. maja 1237. godine. Mošti je spalio Sinan-paša 1594. godine na Vračaru. Na tom mejstu sada je spomen-hram posvećen Svetom Savi.
